Leestijd: 2 minuten

Editorial 17 juni 2025

Contant geld is vrijheid – en die mag niet verdwijnen

Contant geld wordt in hoog tempo naar de marge geduwd. Steeds minder mensen betalen met briefjes en munten; steeds meer winkels accepteren ze niet eens meer. Banken sluiten pinautomaten en stimuleren digitaal betalen via apps, wearables en NFC-technologie. De trend lijkt onomkeerbaar. Toch moeten we als samenleving de vraag durven stellen: willen we dat cash verdwijnt? Het juiste antwoord is: nee. Niet omdat we tegen vernieuwing zijn, maar omdat cash geld meer is dan een betaalmiddel. Het is een fundamenteel instrument van financiële autonomie, inclusie en vrijheid.

Een stille uitsluiting

Voor miljoenen Nederlanders is contant geld géén keuze, maar een noodzaak. Denk aan ouderen die geen smartphone gebruiken, aan mensen in armoede die digitaal buiten spel staan, of aan mensen met schulden die het overzicht verliezen door contactloos gemak. Voor deze groepen is cash geld een houvast. Het maakt geld tastbaar, begrensd, inzichtelijk. Wie een weekbudget van 50 euro in zijn portemonnee stopt, weet exact wat er nog over is na elke aankoop. De pinpas biedt die rem niet.

Door het fysieke geldsysteem af te bouwen, vergroot je de kloof tussen wie mee kan en wie niet. Het is een sluipende vorm van economische uitsluiting die zelden benoemd wordt, maar die wel degelijk reëel is. In sommige wijken is nu al geen pinautomaat meer te vinden. Wat betekent dat voor de zelfredzaamheid van de bewoners daar?

Digitaal is kwetsbaar

Daarnaast vergeten we gemakshalve dat digitale systemen kwetsbaar zijn. Bij stroomstoringen, cyberaanvallen of technische fouten is pinnen onmogelijk. In februari 2024 lag het Nederlandse betaalverkeer urenlang plat na een storing bij een grote provider. Winkels moesten hun deuren sluiten; mensen zonder contant geld konden niets meer kopen. Contant geld is in zulke gevallen letterlijk levensvatbaar: het blijft werken als alles het laat afweten.

Ook op structureel niveau is digitale afhankelijkheid riskant. Stel dat jouw bank jou per ongeluk blokkeert, of dat je slachtoffer wordt van identiteitsfraude. Zonder cash ben je in één klap afgesloten van je eigen geld. Dat is geen doemscenario, dat is realiteit voor wie buiten het systeem valt — tijdelijk of permanent.

De onzichtbare prijs van gemak

We mogen ook niet naïef zijn over de prijs van digitaal betalen. Elke transactie laat een spoor achter. Wat je koopt, waar je bent, hoe vaak je tankt, welke supermarkt je bezoekt — alles wordt geregistreerd, geanalyseerd, opgeslagen. Contant geld is het enige anonieme betaalmiddel dat we nog hebben. Het beschermt onze financiële privacy, en daarmee een belangrijk deel van onze persoonlijke vrijheid.

In een tijd waarin zelfs supermarktbezoeken tot datasets worden verheven en betaalapps je gedrag proberen te voorspellen, is dat meer dan een detail. Het is een principiële grens. De vraag is niet of je ‘iets te verbergen hebt’, maar of je alles prijs moet geven — inclusief je koopgedrag.

Geen nostalgie, maar noodzaak

Laten we duidelijk zijn: dit is geen pleidooi tegen digitaal betalen. De meeste mensen combineren cash en digitaal allang moeiteloos. Maar als de mogelijkheid tot contant betalen verdwijnt, wordt dat evenwicht onmogelijk. Dan worden we verplicht afhankelijk van banken, techbedrijven en infrastructuur die we zelf niet controleren.

Daarom is het belangrijk dat contant geld beschikbaar blijft — overal, altijd, zonder uitzondering. Dat vraagt om politieke keuzes: behoud van pinautomaten, wettelijke acceptatieplicht voor contant geld, en voorlichting over het maatschappelijk belang van cash.

Want wie nu achteloos het muntje uit zijn portemonnee haalt en denkt: “Ik gebruik toch bijna nooit meer contant” — doet er goed aan te bedenken dat de beschikbaarheid van cash misschien ooit zijn laatste redmiddel zal zijn.