Leestijd: ruim 4 minuten

Wat geeft Nederland nou werkelijk uit aan defensie?

In de publieke discussie over de Nederlandse defensie-uitgaven duiken regelmatig bedragen op van tientallen miljarden euro's. Maar wat betekenen die cijfers eigenlijk in de praktijk? Hoeveel geld besteedt Nederland daadwerkelijk aan zijn krijgsmacht, en waar gaat dat geld precies naartoe? Dit artikel biedt een helder overzicht van de werkelijke defensie-uitgaven, hun verdeling en de politieke context waarin ze tot stand komen.

Een groeiend budget, maar waarvoor precies?

In 2024 bedraagt het totale defensiebudget van Nederland ruim 21,4 miljard euro. Daarmee groeit de militaire begroting aanzienlijk ten opzichte van enkele jaren geleden. Deze stijging is deels het gevolg van internationale verplichtingen, zoals de NAVO-doelstelling om 2% van het bruto binnenlands product (BBP) aan defensie te besteden. In 2025 zal Nederland die norm voor het eerst overschrijden met een defensiebudget dat neerkomt op 2,08% van het BBP.

Toch is het goed om onderscheid te maken tussen het totale defensiebudget en het zogenaamde kernbudget. Van de 21,4 miljard euro wordt namelijk een flink deel gereserveerd voor langlopende investeringen en internationale samenwerkingsprojecten. Het kernbudget, dat directe defensie-uitgaven dekt zoals personeelskosten, materieel, infrastructuur en operaties, ligt rond de 14,5 miljard euro.

Tabel 1: Globale verdeling van het defensiebudget (2024)

Personeel blijft de grootste kostenpost

Ruim 40% van het defensiebudget gaat naar personeel. In 2024 werken er bij Defensie meer dan 76.000 mensen, waaronder militairen, burgers en reservisten. De kosten voor salarissen, opleidingen, pensioenen en sociale lasten lopen op tot zo'n 6 tot 7 miljard euro per jaar. De arbeidsmarktproblematiek en de wens om Defensie aantrekkelijker te maken als werkgever leiden bovendien tot hogere lonen en betere arbeidsvoorwaarden, wat de personeelskosten verder opdrijft.

Miljarden voor materieel, maar ook voor onderhoud

Een tweede grote uitgavenpost betreft het materieel. Tussen de 30 en 35% van het budget gaat naar de aanschaf, instandhouding en modernisering van militaire uitrusting. Nederland investeert fors in nieuwe F-35-gevechtsvliegtuigen, waarvan er 52 besteld zijn voor een totaalbedrag van circa 5 miljard euro. Daarnaast wordt de vervanging van de verouderde Walrus-onderzeeboten voorbereid, met een geraamde kostenpost tussen de 4 en 6 miljard euro. Ook grondmaterieel zoals Boxer-pantservoertuigen en Leopard 2A8-tanks vormen een belangrijk onderdeel van deze investeringen.

Wat vaak minder zichtbaar is, maar een aanzienlijke hap uit het budget neemt, zijn de kosten voor onderhoud en brandstof. Het in stand houden van fregatten, vliegtuigen en voertuigen kost jaarlijks miljarden en is cruciaal voor de operationele inzetbaarheid.

Tabel 2: Voorbeelden van grote investeringen in materieel

Operaties, missies en hulp

Nederland levert een bijdrage aan diverse internationale operaties. Ongeveer 15 tot 20% van het defensiebudget gaat naar missies in NAVO-, VN- en EU-verband. Zo zijn Nederlandse militairen actief in de Baltische staten ter ondersteuning van NAVO-luchtverdediging en leveren zij bijdragen aan VN-missies in bijvoorbeeld Mali. Ook wordt steun geboden aan Oekraïne, waarvoor sinds 2022 inmiddels meer dan 10 miljard euro is vrijgemaakt in de vorm van militair materieel, humanitaire hulp en financiële bijdragen.

Digitalisering, cyberveiligheid en ruimtevaart

Een relatief nieuw maar snelgroeiend uitgaventerrein is innovatie. Rond de 5 tot 10% van het budget gaat naar cyberdefensie, digitale veiligheid en experimentele technologieën zoals drones en AI. Met de oprichting van een Space Command en investeringen in militaire satellietcapaciteit positioneert Nederland zich steeds meer in het digitale en ruimtelijke domein van de krijgsmacht.

Niet te vergeten: kazernes en energie

Tot slot wordt ongeveer 5% van het budget besteed aan infrastructuur. Dit gaat onder meer naar de modernisering van vliegbases zoals Volkel, de renovatie van kazernes en de verduurzaming van defensieterreinen. Elektrische voertuigen en zonnepanelen maken daar tegenwoordig net zo goed deel van uit als munitieopslag en commandocentra.

Tabel 3: Begroting per krijgsmachtonderdeel (2024, exclusief DMF)

En die extra 5 miljard dan?

Er wordt vaak gesproken over "5 miljard extra" aan defensie-uitgaven vanaf 2024, maar dat bedrag is geen jaarlijkse toeslag op het bestaande budget. Het verwijst eerder naar de stijging die nodig is om het NAVO-doel van 2% BBP te bereiken. In werkelijkheid gaat het om een structurele toevoeging van ongeveer 2,4 miljard euro per jaar tot 2029. Die stijging is al grotendeels opgenomen in de meerjarenbegroting.