---

De psychologie van geld: hoe je gedrag je financiën beïnvloedt

Deel 3: Emotioneel uitgeven en hoe je dit kunt herkennen

Iedereen heeft weleens een impulsieve aankoop gedaan om zichzelf op te vrolijken of te belonen na een lange, zware dag. Dit soort uitgaven kan ons op korte termijn gelukkig maken, maar vaak zorgt het later voor schuldgevoelens en spijt. Emotioneel uitgeven is een veelvoorkomend gedragspatroon dat ons financiële welzijn ernstig kan ondermijnen als we er niet bewust mee omgaan.

In dit artikel bekijken we wat emotioneel uitgeven precies is, waarom we het doen, en hoe we het kunnen herkennen om uiteindelijk beter met ons geld om te gaan.

Wat is emotioneel uitgeven?

Emotioneel uitgeven betekent dat je geld uitgeeft als een manier om met emoties om te gaan, in plaats van dat het een bewuste, weloverwogen keuze is. Het is een vorm van troostgedrag die vaak voorkomt wanneer we ons gestrest, verdrietig, verveeld of zelfs blij en euforisch voelen. In plaats van met deze emoties om te gaan op een gezonde manier, zoals door erover te praten of te sporten, grijpen we naar de portemonnee om ons tijdelijk beter te voelen.

Deze vorm van uitgeven kan verschillende vormen aannemen. Misschien koop je nieuwe kleding wanneer je je onzeker voelt, of bestel je eten als je je eenzaam voelt. De beloning die je ervaart na een aankoop geeft een gevoel van controle en plezier – maar vaak duurt dit gevoel niet lang. Het probleem is dat emotioneel uitgeven niet alleen je financiële gezondheid kan schaden, maar ook je emoties op de lange termijn kan versterken. Stress over geld kan bijvoorbeeld leiden tot meer emotioneel uitgeven, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt.

Waarom geven we emotioneel uit?

Emotioneel uitgeven heeft te maken met hoe onze hersenen zijn geprogrammeerd om beloningen te zoeken en pijn te vermijden. Wanneer we ons verdrietig, gestrest of angstig voelen, proberen we vaak deze negatieve emoties te verzachten door iets te doen wat ons een goed gevoel geeft – zoals het kopen van nieuwe dingen. Dit komt doordat een aankoop zorgt voor de aanmaak van dopamine, een chemische stof die ons een gelukkig en bevredigd gevoel geeft.

Bovendien leven we in een consumptiemaatschappij waarin we continu worden blootgesteld aan prikkels die ons aansporen om te kopen. Reclames, sociale media en vrienden die hun nieuwste aankopen delen, zorgen ervoor dat we vaak het gevoel hebben dat we iets nodig hebben om erbij te horen of gelukkig te zijn. Dit maakt ons extra gevoelig voor emotionele aankopen, vooral wanneer we ons kwetsbaar voelen.

Signalen van emotioneel uitgeven

Het herkennen van de signalen van emotioneel uitgeven is een belangrijke stap om er meer controle over te krijgen. Hier zijn enkele signalen waar je op kunt letten:

• Impulsieve aankopen: Een duidelijk signaal van emotioneel uitgeven is het doen van aankopen zonder er eerst goed over na te denken. Vaak voel je een sterke drang om iets te kopen en handel je hier direct naar, zonder te overwegen of je het echt nodig hebt. Achteraf voel je je vaak schuldig of twijfel je aan de aankoop.
• Bepaalde emoties triggeren uitgaven: Als je merkt dat je vooral geld uitgeeft op momenten dat je je gestrest, verdrietig, verveeld of boos voelt, dan is de kans groot dat emotie een grote rol speelt in je koopgedrag. Denk bijvoorbeeld aan het kopen van comfort food na een vervelende dag op werk, of jezelf trakteren op nieuwe kleding na een ruzie.
• Het gevoel van controle verliezen: Wanneer je merkt dat je moeite hebt om je uitgaven te beheersen, vooral in emotioneel geladen situaties, is dit een duidelijk teken van emotioneel uitgeven. Het gevoel dat je geen controle hebt over je bestedingspatroon, kan leiden tot een neerwaartse spiraal van meer stress en daardoor meer emotionele aankopen.
• Verbergen van aankopen: Als je jezelf betrapt op het verbergen van aankopen voor je partner, familie of vrienden, kan dit wijzen op emotioneel uitgeven. Je voelt je misschien schuldig of beschaamd over de uitgaven en probeert deze daarom voor anderen verborgen te houden.
• Kooplust als beloning: Veel mensen gebruiken winkelen als een manier om zichzelf te belonen. Dit kan bijvoorbeeld na het behalen van een doel of na een drukke werkweek zijn. Hoewel beloningen op zichzelf niet slecht zijn, kan het problematisch worden als je merkt dat je telkens op deze manier jezelf opvrolijkt, in plaats van andere gezonde manieren van belonen te vinden.

De impact van emotioneel uitgeven

Emotioneel uitgeven kan een negatieve impact hebben op verschillende aspecten van je leven. Financieel gezien kan het leiden tot onnodige schulden en een gebrek aan spaargeld. Veel emotionele uitgaven zijn impulsief en komen vaak bovenop de reguliere, geplande uitgaven, waardoor je sneller meer uitgeeft dan je je kunt veroorloven. Dit kan leiden tot stress en schuldgevoelens, wat de kans op meer emotioneel uitgeven juist vergroot.

Daarnaast kan emotioneel uitgeven ook een emotionele tol eisen. Het kopen van spullen om je beter te voelen biedt vaak maar een kortstondige opluchting. Op de lange termijn blijven de onderliggende problemen en emoties aanwezig, en kun je zelfs nieuwe problemen creëren, zoals schuldproblemen of spanningen in relaties. Deze negatieve effecten kunnen ervoor zorgen dat je uiteindelijk minder gelukkig wordt, ondanks alle spullen die je hebt gekocht.

Hoe kun je emotioneel uitgeven tegengaan?

De eerste stap in het tegengaan van emotioneel uitgeven is bewustwording. Zodra je je bewust bent van je koopgedrag en de emoties die je tot aankopen drijven, kun je actie ondernemen om deze gewoonte te doorbreken. Hieronder bespreken we enkele strategieën die je kunnen helpen om emotioneel uitgeven onder controle te krijgen.

1. Identificeer je triggers: De eerste stap om emotioneel uitgeven te verminderen, is te ontdekken wat je triggert om geld uit te geven. Dit kunnen specifieke emoties zijn, zoals verdriet of stress, maar ook bepaalde situaties, zoals het krijgen van salaris of het zien van advertenties. Houd een dagboek bij waarin je noteert wanneer je de drang voelt om iets te kopen, welke emoties je op dat moment ervaart en wat de situatie was. Door patronen te herkennen, kun je beter begrijpen wanneer en waarom je geneigd bent tot emotionele aankopen.
2. Vind alternatieve manieren om met emoties om te gaan: Een effectieve manier om emotioneel uitgeven te verminderen, is door alternatieve, gezondere manieren te vinden om met je emoties om te gaan. In plaats van te winkelen om jezelf op te vrolijken, kun je proberen om te gaan wandelen, een vriend te bellen, een boek te lezen, of te mediteren. Het idee is om jezelf af te leiden en je emoties op een andere manier te verwerken, zonder dat je daarbij geld hoeft uit te geven.
3. Stel jezelf grenzen: Door jezelf grenzen op te leggen, kun je de controle over je uitgaven terugwinnen. Een manier om dit te doen, is door een budget op te stellen voor impulsaankopen. Dit betekent dat je elke maand een bepaald bedrag opzij zet dat je mag uitgeven aan ‘extra’ dingen. Als dit bedrag op is, mag je niets meer uitgeven aan niet-noodzakelijke aankopen. Dit helpt je om bewuster te worden van je uitgaven en voorkomt dat je telkens weer over je budget heen gaat.
4. Gebruik de 24-uursregel: De 24-uursregel kan helpen om impulsieve aankopen te voorkomen. Het idee is simpel: voordat je een niet-noodzakelijke aankoop doet, wacht je 24 uur. Dit geeft je de tijd om na te denken of je het product echt nodig hebt, of dat je het alleen wilt kopen vanwege een bepaalde emotie. Vaak zul je merken dat de drang om iets te kopen na een dag al een stuk minder is.
5. Vermijd verleidelijke situaties: Als je weet dat je gevoelig bent voor emotioneel uitgeven, is het verstandig om verleidelijke situaties te vermijden. Dit kan betekenen dat je bepaalde winkels of websites niet meer bezoekt, je afmeldt voor nieuwsbrieven met aanbiedingen, of je minder laat beïnvloeden door sociale media. Hoe minder je wordt blootgesteld aan verleidingen, hoe makkelijker het wordt om je uitgaven onder controle te houden.
6. Maak een lijst van financiële doelen: Een andere manier om emotioneel uitgeven te verminderen, is door jezelf te motiveren met financiële doelen. Denk na over wat je op lange termijn wilt bereiken, zoals het opbouwen van een noodfonds, sparen voor een vakantie, of het aflossen van schulden. Door deze doelen concreet te maken en ze op te schrijven, kun je jezelf eraan herinneren waar je naartoe werkt. Dit helpt je om impulsaankopen te weerstaan, omdat je weet dat elke euro die je niet uitgeeft, je dichter bij je doelen brengt.

Zelfreflectie: hoe ga je om met emoties?

Het tegengaan van emotioneel uitgeven vraagt ook om zelfreflectie. Hoe ga je om met emoties? Zoek je vaak externe oplossingen om je beter te voelen, zoals winkelen, of ben je in staat om je emoties op een gezonde manier te verwerken? Het kan nuttig zijn om hierover te praten met een vriend, een coach, of zelfs een therapeut. Soms liggen er diepere oorzaken ten grondslag aan emotioneel uitgeven, zoals een laag zelfbeeld, stress op het werk, of problemen in relaties. Door deze onderliggende problemen aan te pakken, kun je op de lange termijn leren om beter met je emoties om te gaan en minder afhankelijk te zijn van kopen om je goed te voelen.

De voordelen van minder emotioneel uitgeven

Minder emotioneel uitgeven brengt niet alleen financiële voordelen met zich mee, zoals meer spaargeld en minder stress over geld, maar kan ook emotioneel en mentaal een positieve impact hebben. Door bewuster met je geld om te gaan, kun je je vrijer voelen en meer controle ervaren over je leven. Het gevoel dat je niet langer afhankelijk bent van spullen om je goed te voelen, kan leiden tot meer zelfvertrouwen en een groter gevoel van eigenwaarde.

Bovendien zul je merken dat je meer geld kunt besteden aan dingen die echt waardevol voor je zijn, zoals ervaringen, reizen, of het opbouwen van financiële zekerheid voor de toekomst. Het verminderen van emotioneel uitgeven betekent niet dat je nooit meer iets leuks voor jezelf mag kopen – het gaat erom dat je bewuste keuzes maakt en je geld uitgeeft aan dingen die echt waarde toevoegen aan je leven.