---

De psychologie van geld: hoe je gedrag je financiën beïnvloedt

Deel 1: De invloed van gewoontes op je bestedingspatroon

Het dagelijkse leven zit vol met gewoontes, van de manier waarop je je tanden poetst tot de route die je neemt naar je werk. Veel van wat we doen, gaat automatisch. Dat geldt niet alleen voor praktische handelingen, maar ook voor de manier waarop we met geld omgaan. Of we het nu hebben over de dagelijkse boodschappen, je favoriete koffie van dat ene café, of het feit dat je automatisch een bepaald percentage van je salaris spaart – gewoontes spelen een grote rol in hoe we ons geld besteden.

In dit artikel kijken we naar hoe deze gewoontes worden gevormd, hoe ze je financiële leven beïnvloeden, en wat je kunt doen om ze in jouw voordeel te veranderen.

Gewoontes: de bouwstenen van ons gedrag

Gewoontes zijn als onzichtbare patronen die ons leven ordenen en structuur bieden. Ze helpen ons tijd en energie te besparen door taken zonder veel nadenken uit te voeren. Stel je voor dat je elke ochtend bewust zou moeten beslissen of je wel of niet gaat ontbijten, welke kleren je aantrekt, of je naar je werk gaat – dat zou ontzettend vermoeiend zijn! In plaats daarvan vertrouwen we op routines en gewoontes die het leven makkelijker maken.

Maar juist omdat gewoontes automatisch zijn, hebben we vaak niet door welke impact ze hebben, vooral als het gaat om ons bestedingspatroon. Gewoontes kunnen positief zijn – zoals elke maand een bedrag opzij zetten – maar ook negatief – zoals telkens meer geld uitgeven aan een impulsieve aankoop omdat het gewoonte is geworden.

Onderzoek wijst uit dat een groot deel van onze uitgaven niet het resultaat zijn van weloverwogen keuzes, maar eerder van automatische gedragingen. Deze gewoontes, die zich diep in ons dagelijkse leven hebben geworteld, kunnen op lange termijn een aanzienlijke invloed hebben op onze financiële gezondheid.

Hoe gewoontes ontstaan

Het ontstaan van gewoontes is een fascinerend proces dat plaatsvindt in onze hersenen. Dit proces is vaak te herleiden tot de zogenaamde "habit loop", een cyclus die bestaat uit drie onderdelen: een cue (of trigger), een routine, en een beloning.

Laten we een voorbeeld nemen: elke middag rond drie uur voel je je moe. De cue is de vermoeidheid. Als routine loop je naar de koffieautomaat en koop je een koffie, en de beloning is de boost in energie die je daarna voelt. Hoe vaker je dit patroon herhaalt, hoe sterker de gewoonte wordt – tot het punt dat je misschien elke dag zonder nadenken die koffie koopt.

Het probleem is dat dit soort gewoontes vaak onder de radar blijven. De uitgave van een paar euro per dag lijkt onschuldig, maar als je het bij elkaar optelt, kom je erachter dat je op jaarbasis misschien wel honderden euro's uitgeeft aan een gewoonte die je eigenlijk niet nodig hebt.

Bewustwording van je gewoontes

De eerste stap om je gewoontes te veranderen, is ze herkennen en begrijpen. Bewustwording speelt een cruciale rol. Veel mensen hebben bijvoorbeeld geen goed inzicht in waar hun geld naartoe gaat, omdat ze veel van hun uitgaven op de automatische piloot doen. Door eens kritisch naar je uitgaven te kijken, kun je verrassende patronen ontdekken.

Begin bijvoorbeeld met het bijhouden van al je uitgaven voor een maand. Schrijf elke koffie, lunch en impulsieve aankoop op. Aan het eind van de maand kun je dan zien welke gewoontes terugkomen. Misschien merk je dat je vaak geld uitgeeft aan snacks of drinken onderweg, of dat je steeds weer nieuwe kleding koopt zonder dat je die echt nodig hebt.

Zodra je deze patronen hebt herkend, kun je beginnen met evalueren welke gewoontes bijdragen aan je financiële doelen en welke juist niet. Dit helpt je om in kaart te brengen welke veranderingen nodig zijn om je financiële situatie te verbeteren.

De kracht van kleine veranderingen

Het idee van gewoontes veranderen kan overweldigend lijken, maar gelukkig hoeft het niet groots en radicaal te zijn. Kleine veranderingen kunnen al een enorm verschil maken. Het mooie aan gewoontes is dat ze werken volgens het principe van “cumulatief voordeel” – kleine positieve veranderingen bouwen over tijd op en leiden tot grote verbeteringen.

Stel je bijvoorbeeld voor dat je elke dag besluit om die middagkoffie over te slaan en in plaats daarvan thee op kantoor te zetten. Het lijkt misschien een bescheiden besparing van twee of drie euro per dag, maar op jaarbasis kom je al snel op een paar honderd euro uit – en dat bedrag kun je weer gebruiken voor iets wat je echt belangrijk vindt, zoals sparen voor vakantie of aflossen van schulden.

Hetzelfde geldt voor sparen. Als je de gewoonte ontwikkelt om elke maand een klein bedrag opzij te zetten – al is het maar 50 euro – dan kan dat bedrag door de kracht van samengestelde interest groeien tot een aanzienlijk bedrag. De truc is om gewoontes te vinden die makkelijk in je dagelijkse routine kunnen worden ingebouwd en die op de lange termijn een positief effect hebben.

De invloed van omgeving en sociale druk

Veel van onze gewoontes worden gevormd door onze omgeving en de mensen om ons heen. Denk bijvoorbeeld aan de keren dat je hebt besloten om iets te kopen omdat je vrienden of familieleden dat ook deden. Misschien ga je regelmatig uit eten omdat dat is wat je vriendengroep doet, of koop je die dure schoenen omdat je omgeving veel waarde hecht aan merkkleding.

Onze sociale omgeving kan een grote invloed hebben op ons bestedingsgedrag. Het is belangrijk om je hiervan bewust te zijn en na te gaan of bepaalde uitgaven echt bijdragen aan jouw eigen geluk, of dat je eigenlijk probeert te voldoen aan de verwachtingen van anderen. Dit betekent niet dat je nooit meer mee moet gaan met vrienden, maar het helpt wel om bewust te kiezen wanneer je geld uitgeeft en wanneer niet.

Nieuwe, positieve gewoontes ontwikkelen

Als je eenmaal inzicht hebt in je bestaande gewoontes en hebt besloten welke je wilt veranderen, kun je beginnen met het ontwikkelen van nieuwe, positieve gewoontes. Het helpt om hierbij dezelfde logica te gebruiken als bij het ontstaan van gewoontes: een cue, een routine en een beloning.

Neem bijvoorbeeld de gewoonte om regelmatig te sparen. De cue kan zijn dat je je salaris ontvangt. De routine is dat je direct een deel van dat bedrag naar een spaarrekening overmaakt. De beloning kan zijn dat je jezelf af en toe iets kleins gunt van je spaargeld, of simpelweg het goede gevoel dat je krijgt van het zien groeien van je spaarsaldo.

Het automatiseren van bepaalde financiële handelingen kan ook helpen om nieuwe gewoontes te ontwikkelen. Denk hierbij aan automatische incasso's voor je spaargeld of je rekeningen. Op deze manier maak je het makkelijker voor jezelf om financieel gezonde beslissingen te nemen, zonder dat je elke keer de discipline hoeft op te brengen om het zelf te doen.

De rol van impulsaankopen

Een veelvoorkomende gewoonte die een negatieve invloed kan hebben op je financiële situatie, zijn impulsaankopen. Dit zijn aankopen die je doet zonder er echt over na te denken, vaak getriggerd door een emotie of een moment van zwakte. Misschien voel je je gestrest of verdrietig, en besluit je om jezelf op te vrolijken met iets nieuws. Deze aankopen kunnen snel optellen, vooral als ze regelmatig voorkomen.

Om impulsaankopen te verminderen, kun je jezelf enkele simpele regels opleggen. Een voorbeeld is de “24-uursregel”: voordat je een aankoop doet die niet strikt noodzakelijk is, wacht je 24 uur. Als je na die periode nog steeds het gevoel hebt dat je de aankoop wilt doen, kun je dat alsnog doen. Vaak zul je merken dat de drang om iets te kopen na een tijdje vanzelf verdwijnt.

Gewoontes en lange termijn doelen

Een van de meest krachtige aspecten van het werken aan je financiële gewoontes is dat je dichter bij je lange termijn doelen kunt komen. Of je nu droomt van het kopen van een huis, financieel onafhankelijk wilt worden, of gewoon een stabieler leven wilt leiden zonder stress over geld – gewoontes vormen de basis van je financiële toekomst.

Door jezelf goede gewoontes aan te leren, zoals regelmatig sparen, bewust uitgeven, en minder gevoelig zijn voor impulsen, zet je elke dag een kleine stap richting je doel. Het belangrijkste is dat je consistent bent. Financieel succes komt zelden van de ene op de andere dag; het is vaak het resultaat van jaren van kleine, consistente acties.